De GGZ ligt onder vuur, de problemen stapelen zich op en de ellende van jonge mensen in de hulpverlening grijpt ons allemaal aan. Kamerdebatten, minister onder vuur en het NIP is er ook bij betrokken. Dat wel god zij dank.
Ik ga geen kritiek leveren, geen snedige opmerkingen maken en ook geen voorbeeld geven. Ik ga wel mijn best doen om in deze column elementen voor een werkbare visie met uitgangspunten aan te bieden.
Snelle situatieschets
Al jarenlang probeert men het brede vakgebied van de psychologie te pimpen tot een ‘harde’ wetenschap, met bijbehorende status in de maatschappij. Tegen beter weten in natuurlijk. Want subjectieve factoren als beleving, ervaring en gevoelens laten zich niet zomaar objectiveren.
Desondanks werken we met concepten die ons versterken in de illusie van zekerheid zoals:
- Classificatie van ziektebeelden via de DSM
- DBC voor de verzekeraars
- Behandelprotocollen voor de professionals
- Marktwerking en vercommercialisering van de zorg
Het doel van deze concepten is om te komen tot eenduidigheid, controle en kosteneffectiviteit, ten behoeve van bestuurders, verzekeraars en hulpverleners. Maar het realistische gehalte hiervan is ver te zoeken. De diagnostiek volgens de DSM is al jaren onderwerp van verhitte discussies vanwege de vermeende waarden en betekenis. De DBC’s zijn gebaseerd op de DSM en de behandelprotocollen rollen daar weer naadloos uit voort. Kwalitatieve overwegingen zijn er niet in verdisconteerd en er wordt geen rekening gehouden met twijfels, contextvariabelen of uniciteit van personen. Geen wonder dat de GGZ c.q. psychosociale zorg zichzelf compleet heeft vastgedraaid.
Minister Blokhuis constateerde 29 januari jongstleden in een debat met de tweede kamer dat er sprake is van Marktfalen in hoogspecialistische GGZ (GGZ Nederland, 2020). Hij eist nu van zorgverzekeraars en GGZ-instellingen een plan om de wachtlijsten tot aanvaardbare proporties terug te brengen, wijst op hun zorgplicht en zal zo nodig dwang gebruiken (Herderscheê, 2020). Ik hoop dat hij daarbij ook beseft dat elke oplossing voor de GGZ-problemen gedoemd is te mislukken als we onszelf niet eerst reframen in het denken over de te bieden zorg.
Met reframen doel ik op herbezinning van de actuele uitgangspunten in de GGZ, een noodzakelijk reflectief moment gericht op innovatie van het complete werkveld. Gelukkig zijn verschillende prominente professionals hiermee al bezig, onder wie hoogleraar psychiatrie Jim van Os. Hij bespreekt in zijn boek Persoonlijke diagnostiek in een nieuwe GGZ onder meer hoe we van de onzin van 400 DSM-diagnosen terug kunnen naar 4 basale vragen als leidraad voor zorg (Van Os, 2017):
1. Wat is er met je gebeurd?
2. Wat is je kwetsbaarheid en je weerbaarheid?
3. Waar wil je naartoe?
4. Wat heb je nodig?
Als het perspectief zich verlegt van diagnose naar het stellen van deze basale vragen, dan blijkt hoe dicht de belangen van GGZ-professionals, A&O-vakbroeders en aanverwante hulpverleners bij elkaar liggen. Elk traject begint immers met een gesprek om wensen en problemen te inventariseren. Ik stel daarom voor dat het NIP samen met haar leden een visieplan gaat uitrollen waarin de piketpalen voor een brede, gereframede GGZ-toekomst worden geslagen. Een en ander onder aanvoering van een professional die daar veel ideeën over heeft zoals Van Os. Onderstaand vast de eerste aanzet.
Visie
- Nederland is gebaat bij optimaal geestelijk sociaal en fysiek welzijn voor alle burgers.
- De GGZ is er derhalve voor iedereen die het nodig heeft, op het moment dat het nodig is en passend bij noodzaak of behoefte.
- GGZ -professionals gaan samen met de A&O-vakbroeders zorgdragen voor een mens-georiënteerde gezondheidszorg, vanuit een vragende houding en gestoeld op ons collectief en subjectief geweten.
Uitgangspunten
- We laten de schone schijn van objectivering, rationalisering en hokjesdenken los.
- De GGZ-professionals worden leidend in de discussie over professie en werkwijze.
Randvoorwaarden
- De uitspraak van Blokhuis wordt de nieuwe slogan: … een opwaartse beweging van de GGZ gestoeld op minder regels, meer vertrouwen …. (GGZ Nederland, 2020).
- We laten de fatale marktwerking los want die verdraagt zich niet met de visie.
- We schakelen eigen professionals in die zelf al ver zijn in het reframen.
Tot slot
Kort door de bocht verhaal? Jazeker. Deze boodschap moet namelijk passen binnen de 800 woordengrens van de column. Ben je getriggerd, praat er dan over met collega’s, vrienden, klanten en opdrachtgevers. Zoek verdieping via google en literatuur. Bezin je op je eigen handelen, en vraag je af hoe je behandeld wilt worden als je per ongeluk zelf professionele hulp nodig hebt. Het antwoord dat je dan geeft is richtinggevend voor je stem in de discussie die komen gaat.
Ik verheug me op het vervolg in de GGZ en in de A&O-sector…
Bronnen
|
|
 |
|
|
|
|
|
|
|
